Dünya üzerindeki en önemli canlılardan birisi olan arılar sayısız farklı bitki türlerinin devamlılığı için elzemdir. Arılar dolaylı yoldan olsa da pek çok besinin oluşmasına katkı sağlıyor. Aynı zamanda benzersiz özellikleri ile birçok hastalığa çözüm sunuyor. Çiçek nektarlarından ürettikleri mucizevi balın yanı sıra çeşitli zengin besinler üretmeye de devam ediyor. Son zamanların dikkat çeken ama tarihçesi çok eski zamana dayanan arı sütü en değerli doğal ürünlerinden birisi. Siz de arı sütünün ne olduğunu merak ediyorsanız bu yazıyı okumaya devam edin. Kimyasal içeriğinden saklama koşullarına, sağlık üzerine etkilerinden hangi dozlarda kullanılmasına kadar aradığınız sorunun cevaplarını bu yazıda bulabilirsiniz. ☺
Arı sütünün tarihçesi
Arı sütünün tarihçesine bakıldığında Antik Yunan dönemine kadar uzandığı dikkat çekiyor. Aristo arı sütünün içeriğini ve kraliçe arılara etkisini ilk keşfeden kişiydi. Bunun yanı sıra fiziksel güç ve düşünce gücünü artırdığı için kahvaltısında bal-arı sütü karışımını hazırlattığı biliniyor. Firavunun gücünü arı sütüne borçlu olduğu, Kleopatra’nın cilt güzelliği için arı sütü kullandığı tarihçelerde yer alıyor. Apiterapinin (arı ürünleri ile yapılan tedavi yöntemi) gelişimi ile birlikte arı sütü 1960’lı yıllarda fonksiyonel bir besin olarak kullanılmaya başlanması bu besinin dikkatleri üzerine çekmesine sebep olmuş ve arı sütünün merak uyandıran yanları araştırılmaya başlanmıştır.
Arı sütü nedir, ne işe yarar?
Arı sütü, işçi arılardan salgılanan ana arı olacak larvaların ve kraliçe arının beslenmesi için kullandıkları baldan daha kuvvetli içeriğe sahip süt benzeri bir maddedir. Kraliçe arılar hayatı boyunca arı sütü ile beslenirler. Kraliçe arıların diğer arılardan daha verimli, daha iri yapılı ve uzun yaşam süresinin olması arı sütünün içeriği ile ilgili olabileceğini düşündürmüştür. Gerçekten de bu düşünce yapılan araştırmalar sonucunda arı sütünün çok kıymetli bir içeriği olduğunu ispatlıyor. Bu zengin içerik ilaç sektöründen yiyecek sektörüne, kozmetikten üretim sektörü gibi pek çok alanda kullanılmasını sağladı. Peki arı sütünün içeriği nelerden oluşuyor?
Arı sütü içeriği
Arı sütü akışkan ve yoğurt kıvamında, beyazımsı-sarımsı bir renkte, keskin kokusu ile ekşi bir tada sahiptir. En fazla verimi alabilmek için arı sütü dondurarak saklanmalıdır. İçeriğinde %57-70 i Su, %11-17 protein, %4-5 Yağ asitleri, %11-13 karbonhidrat, %2-3 mineral, eser miktarda vitamin barındırmaktadır. Ayrıca B vitaminleri, inositol, folik asit ve pantotenik asit gibi faydalı bileşenler de içeriyor. Arı sütünün bu içeriği üretim zamanına, üretilen bölgeye, beslenme durumuna bağlı olarak önemli düzeyde farklılık gösteriyor. Ayrıca arı sütünde son zamanlarda yapılan çalışmalar sonucunda 10-hydroxy-α-2-deconoic asit olarak tanımlanan ve pek çok bakteri ve fungusa (mantarlar) karşı antibiyotik etki gösteren bir madde bulundu. Arı sütünün içinde hala bilinmeyen fakat yararlı etki gösteren maddeler de bulunuyor.
Arı sütünün sağlık üzerine etkileri
Sağlıklı yiyecekler arasında bulunan arı sütü arılar üzerinde olduğu gibi insanlar üzerinde de pek çok olumlu etki gösterdi. Farklı dallarda kullanılan arı sütü yapılan çalışmalarla da kendini kanıtladı. Aşağıdaki listelediğimiz sağlığa etkileri dolayısıyla arı sütü yoğun ilgi görmeye devam ediyor.
- Vücutta hücre yenilenmesi ve metabolizmasında etkileri ile yaşlanma belirtilerini azaltma (kolajenin temel bileşeni olan jelatinimsi amino asidi de içerdiği için yaşlanma karşıtı etkilere sahiptir.)
- Kemik kırıklarını onarıcı
- Kardiyovasküler hastalıklarda tedavi edici,
- Kandaki kolesterol, trigliserid, total lipid ve fosfolipid düşürücü etki,
- Hipertansiyon hastaları için tansiyon düşürücü etki ,
- Diyabetik hastalarda hipoglisemik(kan şekeri düşürücü) etki,
- Diyabetik ayak ülserlerinde iyileştirme,
- Antimikrobiyal etki,
- Cilt ve deri hastalıklarında tedavi edici etki,
- Üreme fonksiyonlarını düzenleyici,
- Karaciğer hastalığı, pankreatit, uykusuzluk, yorgunluk, ülser ve sindirim rahatsızlıklarında tedavi edici
- Sinirsel ve Psikolojik hastalıklarda iyileştirici
- Bazı kanser hastalıklarında ve menopoz semptomlarında iyileştirici etki göstermektedir.
Arı sütü, kolesterol seviyesini azaltıyor
Yapılan birçok çalışma arı sütünün kolesterol üzerine olumlu etkileri olduğunu göstermiştir. Arı sütündeki bazı proteinler kolesterolün düşmesini etkiliyor. Bu nedenle kalp ve damar hastalıklarındaki riski azaltabileceğini gösteriyor. 1 ay süren bir çalışmada günde yaklaşık 3 gram arı sütü alan kişilerde toplam ve “kötü” LDL kolesterol düzeylerinde %11 ve %4 azalma görüldü. Hafif hiperkolesterolemili 40 yetişkine günde 350 mg arı sütü verilen bir çalışmada da benzer sonuçlar elde edildi.
Arı sütü – diyabet ilişkisi
Arı sütünün içeriğindeki antioksidan bileşenler, kronik hiperglisemiyi iyileşmesine yardımcı olmaktadır. İnsülin direncini gösteren HOMA-IR değerini olumlu yönde etkilediği biliniyor. Diyabetli 50 kadın üzerinde yapılan bir çalışmada 8 hafta boyunca günlük 1000 mg arı sütü desteğinin açlık kan şekerini önemli ölçüde azalttı ve hemoglobin seviyelerini artırdı. Başka 50 diyabetli kadın arasında yapılan bir çalışma sütü takviyesinin ortalama vücut ağırlığını önemli ölçüde azalttı.
Arı sütü antioksidan özelliği
Arı sütü antioksidan özelliğinden dolayı beyin fonksiyonlarını artırabilir. (Bilinen en etkili antioksidanlardan olan resveratrole dair makaleyi incelemek için tık!) Bir çalışma, arı sütü ile tedavi edilen stres kaynaklı farelerin, kontrol grubuna göre daha düşük stres hormonları seviyelerine ve daha sağlam bir merkezi sinir sistemine sahip olduğunu ortaya koymuştur. 61 sağlıklı gönüllü üzerinde yapılan bir çalışmada 6 ay boyunca arı sütü kullanımının insanlarda eritrosit yapımını, glikoz toleransını ve zihinsel sağlığı iyileştirdiği belirtmiştir
Arı sütü – menopoz ilişkisi
Menopozun etkileri arasında zihinsel işlevde azalma, depresyon, anksiyete, sırt ağrıları, ve hormonal değişiklikler vardır. 42 postmenopozal (menopozdan sonraki dönem) kadında yapılan bir başka çalışma, 12 hafta boyunca arı sütü takviyesinin sırt ağrısı ve kaygıyı azaltmada etkili olduğunu göstermiştir. Başka bir çalışmada 36 postmenopozal sağlıklı kadınlar çalışmaya dahil edilmiş ve 3 ay boyunca arı sütü kullanımının sonucunda menopoz sonrası kadınların lipid profilinde önemli iyileşmeler sağladığı bildirilmiştir.
Adet öncesi ağrılarına da iyi geldiği bilinen arı sütünün yapılan 100 kişilik bir çalışmada 2 ay boyunca 1000 mg arı sütü kapsülünün ağızdan tüketilmesi adet öncesi sendromunu (PMS) azaltmada etkili olduğu söylenmiştir.
Arı sütü iştah açar mı, kilo aldırır mı?
Yapılan çalışmalara baktığımız zaman arı sütünün tek başına kilo aldırdığı yönünde bir bilgi bulunmamaktadır. Fakat zengin içeriği sayesinde vücut gelişimini etkiler ve iştahsızlık problemi olan kişilerde iştah düzenleyici etkisi vardır.
Arı sütü günde ne kadar, nasıl kullanılmalıdır?
Arı sütü kullanımı alerjik bir etkiye neden olabilir. Onun için en düşük dozlarda kullanmaya başlamak daha etkili olacaktır. Her insanın bağışıklık sistemi farklı olduğu için günlük kullanılacak doz miktarı kişiye göre değişebilir. Bunun için bir uzmandan yardım almak en doğrusu olacaktır. Araştırmalara göre genellikle çok düşük dozlar etkili oluyor; fakat bazen yüksek dozlara da ihtiyaç duyulabilir.
Arı sütü, balla birlikte tüketilebileceği gibi saf olarak sabahları aç karnına, kahvaltıdan en az yarım saat önce tüketilmesi önerilmektedir. Günlük alınması gereken doz vücut ağırlığının her kilogramı için 10- 20mg arası saf arı sütüdür. Yetişkinler için günlük ortalama doz 500 mg’dır.
Bağışıklık, uykusuzluk, cilt bozuklukları,anemi, düşük libido, hormonal dengesizlik, yaralar, premenstrüel sendrom, menopoz, osteoporoz,vb. gibi durumlarda, 1 -2 g / gün kullanılabilir.
Diyabet, depresyon, Hashimoto hastalığı, artrit vakalarında 3-5 g / gün kullanılabilir.
Arı sütü ilaç etkileşimleri
- Arı sütü Warfarin ( coumadin) ile etkileşime girebilir. Kanama riskini artırdığı için beraber kullanılmamalıdır.
- Yüksek tansiyon için ilaç kullananlar ve düşük kan basıncı olanlar arı sütü kullanmamalıdır. Tansiyon düşürücü etkisi sebebiyle kan basıncınız zaten düşükse arı sütü daha da düşmesine neden olabilir.
Arı sütü yan etkileri nelerdir? Dikkat edilmesi gerekenler
- Arı sütünün yüksek dozda kullanımları kilo alımı, mide rahatsızlığı veya yüzde kızarıklık/döküntü gibi yan etkilere neden olabilir. Kafa derisine uygulandığında kaşıntı, tahriş veya kızarıklık görülebilir.
- Çocuklarda kullanımına dikkat edilmelidir. Uzun süreli kullanımı yan etki gösterebilir.
- Hamileler için kullanımında yapılan çalışmalar yetersizdir. Hamileyseniz ya da emziriyorsanız arı sütü kullanımından kaçının.
- Arı ürünlerine alerjisi olanlar arı sütü kullanmamalıdır. Ciddi sonuçlar doğurabilir.
- Alerjik bir cildiniz var ise arı sütü kullanımı cildinizi kötü yönde etkileyebilir.
- Meme ve prostat kanserli hastalar takviye olarak arı sütü kullanmaktan kaçınmalıdır. Arı sütünün içerisinde hormon benzeri etkiye sahip bileşenler bulunmaktadır.
SONUÇ
Fonksiyonel besin olan arı sütünün hücre yenilenmesine katkısını, kalp-damar hastalıkları riskini azalttığını, büyüme ve gelişmeye katkısını, antioksidan etkisini, yaşlanma karşıtı ve üreme destekçisi olduğunu ve kolesterolü düşürdüğünü artık biliyoruz. Bununla birlikte arıların emeklerinin ne denli mucizevi sonuçları olduğunu da. Arıların ve onların ürünlerinin insanlar üzerinde bu kadar faydalı olması, onlara ne kadar ihtiyacımız olduğunun bir göstergesi. Sağlıklı günler! 🙂
